«Μορφήν αναλλοιώτως ανθρωπίνην προσέλαβες»

Η Ενανθρώπηση του Θεού Λόγου δεν είναι κάποιο αφηρημένο θεωρητικό σχήμα, ούτε κάποια μυθοπλασία κάποιου ευφάνταστου μυθογράφου, αλλά πραγματικό γεγονός, το όποιο έλαβε χώρα σε συγκεκριμένο χώρο καί χρόνο (Γαλ. 4, 4). Ή μεγάλη δεσποτική εορτή της Περιτομής του Κυρίου μας υπενθυμίζει αυτή τη μεγάλη αλήθεια καί τονίζει ιδιαίτερα την πραγματική ανθρώπινη φύση, την οποία εκών ενδύθηκε για χάρη της δικής μας σωτηρίας.
Στήν καθιέρωση του εορτασμού της Περιτομής του Κυρίου από την Εκκλησία συνέτεινε αναμφίβολα ή δράση κάποιων αιρετικών κύκλων της αρχαίας Εκκλησίας, οι όποιοι αρνούνταν την πραγματική ενανθρώπηση του Θεού Λόγου καί δίδασκαν τη μη πραγματική ενανθρώπηση του Θεού Λόγου. Τέτοιοι υπήρξαν οι αιρετικοί δοκητές, οι οποίοι δίδασκαν την κακοδοξία ότι δήθεν ή ενανθρώπηση του Χριστού έγινε φαινομενικά, «κατά δόκησιν», όπως τόνιζαν.
Αυτοί μαζί με τους μαρκιωνίτες, τους μανιχαίους καί άλλους αιρετικούς, όλοι πρόδρομοι των αιρετικών Μονοφυσιτών του 5ου αιώνα, επιχείρησαν να νοθεύσουν την αλήθεια της Εκκλησίας μας.
Ή Εκκλησία μας μεταχειρίστηκε κάθε μέσον προκειμένου να προασπίσει την άπαξ αποκαλυφθείσα καί παραδοθείσα αλήθεια (Ίουδ. 3). Ακόμα καί εορτές καθιέρωσε για να περιχαρακώσει τις ύψιστες καί σωτήριες αλήθειες Της Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πώς οι εορτές των Χριστουγέννων, της Περιτομής καί των Θεοφανείων καθιερώθηκαν από την ανάγκη του άντιαιρετικοϋ αγώνα της Εκκλησίας μας καί κατόπιν έλαβαν εορταστικό χαρακτήρα, όπως εμείς τις βιώνουμε σήμερα.
Ή περιτομή ήταν μία πρακτική συνηθισμένη σε πολλούς λαούς της αρχαιότητας. Ό Ηρόδοτος αναφέρει πώς οι πρώτοι πού έκαναν περιτομή στα άρρενα τέκνα τους ήταν οι Αιθίοπες καί οι Αιγύπτιοι κυρίως για λόγους υγιεινής (Ήροδ. Ίστ. Β', 104). Ιστορικά ίσως οι Εβραίοι πήραν τη συνήθεια αυτή από τους Αιγυπτίους. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη όμως, περιτομή θέσπισε ό ίδιος ό Θεός κατά παραγγελία Του στον πιστό Αβραάμ, ως μια πράξη διαφοροποιήσεως των απογόνων του από τους άλλους λαούς ώστε μέσω αυτών να υλοποιηθεί το σχέδιο της σωτηρίας του κόσμου. «Αύτη ή διαθήκη, ην διατηρήσεις, ανά μέσον εμού καί υμών καί ανά μέσον του σπέρματος σου μετά σε εις τάς γενεάς αυτών περιτμηθήσεται υμών πάν άρσενικόν καί περιτμηθήσεσθε την σάρκαν της άκροβυστίας υμών, καί έσται εις σημείον διαθήκης ανά μέσον έμοϋ καί υμών. Καί παιδίον οκτώ ήμερων περιτμηθήσεται ύμίν» (Γεν. 17, 12).

Ή περιτομή όλων των αρρένων νηπίων γινόταν από τους πατέρες τους ή από ειδικούς στην περιτομή πού ονομαζόταν mohel,την ογδόη ήμερα από τη γέννηση τους, όπως είχε διατάξει ό Θεός. Γινόταν στα σπίτια των νηπίων ή συχνότερα στις συναγωγές ενώπιον συγγενών καί φίλων. Ή τελετουργία της περιτομής ήταν για τους Ιουδαίους της εποχής εκείνης μεγάλης σπουδαιότητας γεγονός, Το παιδί πού περιτέμνονταν θεωρούνταν πια μέλος του λαού του Θεού καί του Αβραάμ (Γεν. 17, 12).
Ό περιτμημένος ήταν υποχρεωμένος να τηρεί τις διατάξεις του Νόμου καί είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να εορτάζει το Πάσχα, σε αντίθεση με τους άπερίτμητους, οι όποιοι δεν είχαν αυτό το δικαίωμα.
Μαζί με την περιτομή γινόταν καί ή όνοματοδοσία. Ή τελετουργία της περιτομής ήταν κάτι σαν το χριστιανικό βάπτισμα, του οποίου υπήρξε τύπος. Όπως ό περιτμημένος γινόταν μέλος του λαού της Διαθήκης, ξεχωριστός από τους μη περιτμημένους, έτσι καί ό βαπτισμένος αναγεννιέται καί γίνεται άγιος, ξεχωριστός, μέλος της Εκκλησίας του Χριστού, προορισμένος να κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού (Ρωμ. 6, 4).
Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Λουκά, την ογδόη ήμερα από τη γέννηση του Κυρίου, ό Ιωσήφ καί ή Μαρία τήρησαν τη μωσαϊκή εντολή της περιτομής. Με λακωνικό τρόπο ό ιερός Ευαγγελιστής αναφέρει πώς «ότε έπλήσθηοαν αι ήμέραι του περιτεμείν το παιδίον, καί εκλήθη το όνομα αύτού Ιησούς, το κληθέν υπό του αγγέλου προ του συλληφθήναι αυτόν εν τη κοιλία» (Λουκ. 2,21). Ό άγιος Έφραίμ ό Σϋρος αναφέρει την πληροφορία ότι την περιτομή του Κυρίου έκανε ό μνήστωρ Ιωσήφ. Επίσης, ό άγιος Έπιφάνιος Κύπρου αναφέρει ότι ή περιτομή έγινε στο Σπήλαιο της Γεννήσεως. Βεβαίως ό ιερός Ευαγγε¬λιστής αποσιωπά κάθε λεπτομέρεια από την τελετή αυτή, διό¬τι προφανώς δεν έχει να μας προσφέρει, σύμφωνα με τους Πα¬τέρες, όφελος για τη σωτηρία μας.
Την Εκκλησία μας δεν ενδιέφερε αυτή καθ' εαυτή ή εκπλήρωση αυτής της νομικής διάταξης του μωσαϊκού νόμου από τον Κύριο. Την ενδιέφερε κυρίως να τονισθεί δια της περιτομής Του καί να αποδειχθεί ή πραγματική ανθρώπινη φύση Του, την οποία αρνούνταν οί αιρετικοί. Ο θεόπνευστος
Ευαγγελιστής συμπεριέλαβε στο Ευαγγέλιο του και το γεγονός της περιτομής για να μπορεί ή Εκκλησία να αποκρούει κάθε δοκητική, μανιχαϊστική καί μονοφυσιτική κακοδοξία.
Ή μη παραδοχή της ορθοδόξου διδασκαλίας της Εκκλησίας μας περί της αληθινούς ενανθρωπήσεως του Υιού καί Λόγου του Θεοϋ έκθεμέλιώνει κυριολεκτικά ολόκληρο το οικοδόμημα της εν Χριστφ άπολυτρώσεως του ανθρωπίνου γένους.Αν δεν έγινε πραγματικά ή σάρκωση του Λυτρωτή, δεν έχουμε πραγματική σωτηρία, ό Χριστός δεν είναι πραγματικός σωτήρας αλλά ένας από τους πολλούς ιδρυτές θρησκειών της ανθρωπότητας. Το πρόβλημα αυτό απασχόλησε έντονα την Εκκλησία τον 5ο αιώνα, όταν ό αρχιμανδρίτης Ευτυχής από την Κωνσταντινούπολη αρνούνταν την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Για το λόγο αυτό συγκλήθηκε ή Δ' εν Χαλκηδόνι Οικουμενική Σύνοδος το 451.
Ό Υιός καί Λόγος του Θεού είναι ό φυσικός Υιός του Θεού, απόρροια της δικής Του φύσεως. Γεννήθηκε προπάντων των αιώνων από τον Πατέρα, όπως μας βεβαιώνει ξεκάθαρα ή Αγία Γραφή. «Υιός μου ει συ σήμερον γεγέννηκά σε» (Έβρ. 1, 5) είπε δια του Ψαλμωδού ό Θεός Πατέρας στο Θεό Υιό. Ή προαιώνια βουλή του Θεοϋ αποφάσισε να αποστείλει το Λόγο στον κόσμο ως σωτήρα του από τη φθορά της αμαρτίας καί του θανάτου. Έτσι,«ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου» (Γαλ. 4,4) ό Λόγος δια της Παρθένου Μαρίας προσέλαβε την ανθρώπινη φύση καί αφού την καθάρισε από τους ρίπους της αμαρτίας, την αναδημιούργησε καί την επανέφερε στην προπτωτική κατάσταση, την έκανε δική Του φύση, χωρίς να αφήσει ούτε στιγμή τη θεία φύση Του. Ένωσε άσύγχυτα καί αρμονικά τις δύο φύσεις στο θεανδρικό Του πρόσωπο. Έγινε ό Θεάνθρωπος. Ή ένωση των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Λυτρωτή σημαίνει αντικειμενική πραγμάτωση της σωτηρίας μας.
Ή Ενανθρώπηση του Λόγου όμως είναι γεγονός ασύλληπτης αυτόταπείνωσης Του. «Εν μορφή Θεοϋ υπάρχων... εαυτόν έκένωσε μορφήν δούλου λαβών, εν όμοιώματι ανθρώπων γενόμενος καί σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος έταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιπ. 2, 7). Εάν δε δούμε το μυστήριο της θείας συγκαταβάσεως υπό το πρίσμα της άμετρης αγάπης του Θεοϋ για το πλάσμα Του, τον άνθρωπο, αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο σκάνδαλο όλων των έποχών.Το αρχαιοελληνικό αξίωμα «Θεός άνθρώποις ου μείγνηται» πολλω δε μάλλον ή άνθρώποποίηση Θεού αποτελεί ορθολογικά τη χειρότερη μωρία της ιστορίας. Όμως ή αγαθότητα καί ή φιλανθρωπία του Θεού υπερέβη όλα τα διαχωριστικά με την ανθρωπότητα. Έκαμε τη μεγάλη κίνηση καί ταπείνωσε τον Υιό Του καί τον έκανε άνθρωπο, προκειμένου να σωθεί το ανθρώπινο γένος. Κατέβηκε Αυτός στα ανθρώπινα πλαίσια, μέχρι καί της κατάστασης του θανάτου για να αναστήσει τον άνθρωπο από την κατάσταση της πνευματικής νεκρώσεως καί να ανεβάσει τον άνθρωπο στα ουράνια του θρόνου Του.
Όσο καιρό ό σαρκωμένος Λόγος βρισκόταν στη γη, ταυτόχρονα ως Θεός βρισκόταν καί στον ουρανό. Βρισκόταν παντού, ως πανταχού παρών, διότι με την πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως δεν αποποιήθηκε τη θεία φύση Του. Σέ αυτήν Του τη διπλή ιδιότητα, ως αληθινού Θεού καί αληθινού ανθρώπου, έγκειται καί το γεγονός του αληθινού σωτήρα. Σώζει ως αληθινός Θεός με το ότι έγινε αληθινός άνθρωπος, καθ' ότι προσέλαβε πραγματικά την ανθρώπινη φύση καί την έσωσε στο πρόσωπο Του. Κάθε παρέκκλιση από αυτή την αλήθεια αποτελεί αίρεση για την Εκκλησία μας. '0 Νεστοριανισμός είχε αρνηθεί τη θεία φύση του Χριστού καϊοΜονοφυσιτισμός είχε αρνηθεί την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Καί οι δύο αυτές δογματικές παρεκτροπές καταδικάστηκαν από τίς Γ' καί Δ' Οικουμενικές Συνόδους, ως εκτροπή από την αλήθεια καί έχοντας σοβαρότατες σωτηριολογικές συνέπειες. 'Ο ευαγγελιστής Ιωάννης τόνισε ιδιαίτερα πώς «οι μη όμολογούντες Ίησούν Χριστόν έρχόμενον εν σαρκί ούτος εστίν ό πλάνος καί ό αντίχριστος» (Β'Ίωάν. 7).

του Λάμπρου Σκόντζου
Θεολόγου-Καθηγητού