Οι Τρεις Ιεράρχες και η παιδεία

Η μεταμοντέρνα εποχή μας με όλους τους θεσμούς πού συμμετέχουν στο παιχνίδι της,αλλά και με μια πλειάδα διανοουμένων και δημοσιογράφων τονίζει συνεχώς την ανάγκη δημιουργίας μιας νέας κοινωνίας κι ενός νέου τύπου ανθρώπου. Πρέπει να απελευθερωθούμε από τίς διαφορές του παρελθόντος, να ζήσουμε σε ένα κλίμα ασφάλειας καί συνεργασίας, χωρίς ταυτότητες και διαφοροποιήσεις, και ή ζωή μας να χαρακτηρίζεται από το πρακτικό πνεύμα, την αυτάρκεια καί την ανάπτυξη. Ή παιδεία θεωρείται ό κύριος τρόπος επίτευξης αυτού του περάσματος στη νέα εποχή καί οι μεταρρυθμίσεις καί το πνεύμα των μαθημάτων εκεί αποσκοπούν.
Είμαστε λάτρεις του δυτικού τρόπου ζωής καί προσαρμόζουμε κάθε στοιχείο της ζωής μας σ' αυτόν. Συνειδητά προσπερνούμε την παράδοση μας, καθώς πιστεύουμε ότι οί στόχοι μας δεν έχουν σχέση με ό,τι αυτή μπορεί να μας προσφέρει καί θεωρούμε κάθε ενασχόληση μαζί της ως επιστροφή στο παρελθόν. Θαμπωμένοι από την πρόοδο καί το σήμερα, αρνούμαστε να μελετήσουμε τίς αξίες καί τίς προτάσεις ζωής πού ή παράδοση μας κρύβει, ιδίως στο χώρο της παιδείας.

Όλοι οί μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας καί ίδίως οί Τρείς Ιεράρχες παραμένουν επίκαιροι στη μεταμοντέρνα εποχή μας καί αυτό διότι ή σχέση τους με τα γράμματα καί τη μόρφωση δεν ήταν τεχνοκρατική καί χρησιμοθηρική. Ήταν σχέση ζωής καί άθλημα ελευθερίας. Ήταν πανεπιστήμονες, κατείχαν όχι μόνο την εκκλησιαστική παιδεία, αλλά καί την κοσμική καί ήξεραν να αξιοποιούν κάθε γνώση, όπως ή μέλισσα πού αντλεί γύρη από όλα τα λουλούδια πού επισκέπτεται. Είχαν χαρά για τη μάθηση, με αποτέλεσμα οί δάσκαλοι τους να λυπούνται όταν τελείωναν τη φοίτηση τους στις μεγάλες σχολές εκείνης της εποχής. Συνδύαζαν τη μόρφωση με την πνευματική καλλιέργεια καί τον αγώνα για την αγάπη του Θεού. Εφάρμοζαν τη γνώση δημιουργώντας υποδομές κατεξοχήν ανθρωπιστικές (όπως το φιλανθρωπικό έργο), αλλά καί διαφώτιζαν τους ανθρώπους για θέματα της ζωής, της πίστης, της κοινωνίας (χωρίς να φοβούνται αυτοκράτορες,πολιτικούς εξουσίες,τη θέση τους). Οί Τρεις Ιεράρχες ήταν ποιητές ήθους καί εξακολουθούν να προτείνουν αυτό το ελληνορθόδοξο ήθος στο σήμερα.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα προσπαθεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της μεταμοντέρνας εποχής. Δε βοηθά όμως τα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο, τη μάθηση, τον άνθρωπο, τη γνώση. Το σχολείο καί το πανεπιστήμιο μπορεί να συνδέονται σταδιακά με την αγορά εργασίας, απομακρύνουν όμως συνεχώς τη νέα γενιά από την ουσία της ζωής. Καλλιεργώντας τον ανταγωνισμό, αφαιρώντας χρόνο από τα μαθήματα πού εξανθρωπίζουν το νέο, εξαφανίζοντας κάθε έννοια υπαρξιακού προβληματισμού, διαγράφοντας τα πρότυπα της παράδοσης, παραδίδουν τη νέα γενιά βορά στον τηλεοπτικό εξανδραποδισμό.
Για να μπορέσει κανείς να αξιοποιήσει τίς θετικές όψεις της μεταμοντέρνας φιλοσοφίας, όπως είναι ό σεβασμός στον άλλο, ή πίστη οτόν άνθρωπο,ή ενεργητική συμμετοχή στην κοινωνία των πολιτών, ή υπέρβαση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, ή περιθωριοποίηση, χρειάζεται να έχει μέσα του αξίες ζωής καί να μιμείται όχι τα πρότυπα της τηλεόρασης, αλλά τίς μορφές εκείνες πού μιλούνε με τη ζωή τους για αγάπη, αγιότητα, προσφορά, παραίτηση από τον εγωκεντρισμό, εργασία για το σύνολο καί όχι μόνο για τον εαυτό μας, φιλαδελφία καί φιλανθρωπία. Καί αυτό δε μπορεί να γίνει χωρίς οικουμενική παιδεία, γλώσσα, ανθρώπινες σχέσεις. Αυτό δε μπορεί να γίνει χωρίς την παιδεία των Αγίων μας καί ίδίως των Τριών Ιεραρχών.
Έχουμε όντως ανάγκη από μια νέα κοινωνία. Όχι όμως αυτή της μεταμοντέρνας τηλεοπτικής δημοκρατίας, αλλά αυτήν πού θα έχει ως βάση της τίς αξίες καί το ήθος της παράδοσης μας. Δεν περιμένουμε από τίς εξουσίες να συνειδητοποιήσουν τί θησαυρό απεμπολούμε. Όσοι έχουμε ευαισθησία καί αγωνία για τον τόπο μας καί τη νέα γενιά, εκπαιδευτικοί, κληρικοί, ας μελετήσουμε καί ας ζήσουμε τον τρόπο της Εκκλησίας μας, τον τρόπο των Τριών Ιεραρχών, την παιδεία πού θα δώσει πνευματική ποιότητα καί αρχοντιά στη ζωή μας προτείνοντας τον στους νέους μας. Καί αυτή θα είναι ή ουσιαστικότερη προσφορά καί ελπίδα, δώρο ζωής καί αγάπης.

του πρωτοπρεσβύτερου Θεμιστοκλή Μουρτζανού