Ομιλία μητροπολίτου Ανθίμου εις την Κυριακή της Ορθοδοξίας

Γιορτάζουμε σήμερα στην Όρθόδοξη Εκκλησία την αναστήλωση των εικόνων μας και πανηγυρίζουμε την ανόρθωση του ανθρωπίνου προσώπου. Θα μποροϋσε κάποιος νά απορήσει για τη σημερινή γιορτή, αν έχει παρατηρήσει ότι ή Εκκλησία μας δεν θέσπισε συγκεκριμένη ιδεολογία, ούτε γιορτάζει αόριστες ιδέες. Ή Πίστη μας είναι κήρυγμα γεγονότων και στην Εκκλησία γιορτάζουμε μόνο πρόσωπα και συμβάντα. Εξαίρεση μοναδική είναι ή σημερινή ήμερα, κατά την οποία, αν στ' αλήθεια γιορτάζουμε την "Ορθοδοξία, και δεν τηρούμε απλώς, οι κοσμικοί το Πρωτόκολλο και οι κληρικοί το Τυπικό, θα πρέπει, τουλάχιστον, να διερωτηθούμε: Τί είναι ή Εκκλησία; Ποια είναι αυτή ή μεγάλη άγνωστη; Μη σας φανεί, παρακαλώ, βλάσφημο το ερώτημα. Κανένας δεν μπορεί να καυχηθεί ότι γνωρίζει το Μυστήριο της Εκκλησίας καί πολύ περισσότερο, κανένας δεν τολμά να σκεφθεί ότι μπορεί να παρεμβαίνει στην πορεία της. Υπάρχει καί κάτι πιο περίεργο: Πουθενά στην Εκκλησιαστική Γραμματολογία δεν υπάρχει ένας ορισμός της Εκκλησίας. Ίσως επειδή ή Εκκλησία προύπήρχε της ιστορίας καί θα συνεχίσει να υπάρχει μετά το τέλος αυτού του κόσμου.Ίσως επειδή καί ή εδώ πολιτεία της δεν μπαίνει σε καλούπια, δεν έχει όρια. Ειπώθηκε ότι ή Εκκλησία είναι ή εντελέχεια της Ιστορίας, μα, πιστέψτε με, ελάχιστα μας ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Εμείς σαν ορισμό θα προτιμούσαμε να λέμε ότι ή Εκκλησία είναι ό δρόμος των αμαρτωλών προς τη σωτηρία.

Δεν ιδρύθηκε αλλά αποκαλύφθηκε στο ζεστό ακρογιάλι μιας μεγάλης λίμνης. Ήταν λόγος θεϊκός καί μαζί ανθρώπινος, πού καλούσε έναν κόσμο πεσμένο, «να σηκωθεί», ένα κόσμο πεθαμένο, «να αναστηθεί». Ήταν «πρωτάκουστο σκάνδαλο», πού, καταργώντας κάθε μορφής θρησκειοποίηση, έκανε τον Πέτρο τρομαγμένο να φωνάξει στο Θεό:«Δεν θα μου πλύνεις τα πόδια ποτέ!» (Ίω.13, 8). Ήταν «πρωτόγνωρη ανοησία», ή σύναξη των λαών γύρω από τον άδειο τάφο ενός Θεού, πού ήρθε για να πεθάνει κρεμασμένος σαν κακούργος επιμένοντας ότι ό θάνατος Του θα γίνει ή ζωή μας.
Αυτή ήταν ή μεγάλη καί μοναδική αλήθεια της Εκκλησίας πού δεν είναι δογματική ιδεολογία. "Αν καί για την Εκκλησία «δόγμα» είναι κάθε βεβαιωμένη εμπειρία της, πού ή επανεξέταση της δεν απαγορεύεται αλλά είναι απλώς χάσιμο χρόνου. Ή μεγάλη καί μοναδική αλήθεια της Εκκλησίας δεν είναι θεωρία, είναι πρόσωπο. Είναι το μοναδικό πρόσωπο στην Ιστορία πού είπε με αυτοσυνειδησία «Εγώ είμι ή αλήθεια» (Ίω.14,6).
Μ' αυτήν, λοιπόν, την αλήθεια της ή Εκκλησία, πεπεισμένη από γεγονότα καί πιστεύοντας στα θαύματα, βγήκε στα μαρμαρένια αλώνια των αξιών, ενός «πνευματικού χρηματιστηρίου».
Είχε ήδη εγκαταλείψει την επαφή πού είχαν «δια της ακοής» με το Θεό οι ποιμενικοί λαοί: «άκουε Ισραήλ», «τάδε λέγει Κύριος», «ακούσατε μου της φωνής». Ήταν ό Θεός τον όποιο οί Προφήτες δεν έβλεπαν, μόνο Τον άκουγαν.
Γρήγορα συνάντησε μπροστά της τους σκοτεινούς θρησκευτικούς μυστικισμούς του Όρφέα. Τους απέρριψε. Γι' αυτό καί μέχρι σήμερα αντιστέκεται καί δεν θέλει να γίνει θρησκεία, άλλοίμονό μας αν γίνει!
Δεν αναπαύθηκε ούτε καί με τον αριστοτελικό Θεό πού ήταν «νόησις νοήσεως». Είναι αυτός ό Θεός πού κράτησε σιδηροδέσμια την θεολογική καί επιστημονική σκέψη στην Ευρώπη μέχρι τους δύο Βάκωνες, Ρογηρο (13ος αιών) καί Φραγκίσκο (16ος αιών). Είναι ό Θεός πού γίνεται έννοια, δηλ. παύει να έχει ζωή, υποκαθίσταται από μαθηματικούς τύπους της επιστήμης καί τότε καθίσταται ολοένα καί περισσότερο επικίνδυνος. Ευτυχώς, τον θάνατο αυτού του Θεού εξήγγειλε έντρομος ό Νίτσε.
Όμως, ό θείος Πλάτωνας, κάποιες αρχέτυπες εικόνες ενός «εντελώς άλλου» τις είχε ονομάσει «ιδέες», από το«ίδείν». Οι ιδέες του Πλάτωνα δεν είναι αφηρημένα σχήματα του νου, έχουν εποπτικό χαρακτήρα. Από τότε πού ή Διοτίμα (Συμπ. 211α} δίδασκε στο Σωκράτη «την θέα του κάλλους του απολύτου», ό σοφός μας πρόγονος θεωρούσε ότι φιλόσοφοι είναι «της αλήθειας οι φιλοθεάμονες». Επάνω σ' αυτή την πλατωνική ενόραση, ανταποκρίθηκε τέλεια ό λόγος του Ιησού Χριστού: «ό έωρακώς έμέ έώρακε τον πατέρα» (Ίω. 14, 9). Έτσι στο τραγικό αδιέξοδο του Πλάτωνα πού διεπίστωνε ότι: «Θεός ανθρώποις ου μίγνυται» ή Εκκλησία απάντησε: «ό Θεός έφανερώθη εν σαρκί» και σε λίγα χρόνια, στη νήσο Πάτμο ή αποκαλυπτική φιλολογία: «...εΐδεν επί την δεξιάν του καθήμενου...» «καί εϊδον ότε ήνοιξε την σφραγίδα...» «καί σημεΐον μέγα ώφθη...»
Αυτήν την πρόταση ζωής, της θέας του Θεού, έφερε ή Εκκλησία καί επιδιώκοντας μια παγκοσμιοποίηση της Civitatis Dei αφέθηκε να την σφιχταγκαλιάσουν όξύνοες ισχυροί της γης. Σ' ένα χιλιόχρονο περίπατο μαζί τους, φορώντας την πιο ακριβή της εποχής πορφύρα, γέννησε δόγματα ζωής, πολιτισμό καί τέχνες, στην ανθρωπότητα δώρο. Ή 'ίδια δεν ξέρουμε αν ωφελήθηκε, όμως, έκρινε για πάντα τις δυνατότητες επιβίωσης της ελληνικής φιλοσοφίας μέσα στα όρια του χριστιανικού κόσμου. Δεν είναι τυχαία ή λεπτομέρεια: την εικονομαχία διεξήγαγαν άνδρες Αυτοκράτορες προερχόμενοι από την Ανατολή. Την αποκατάσταση των εικόνων πραγματοποίησαν γυναίκες Αυτοκράτειρες προερχόμενες ή μια από την Αθήνα καί ή άλλη από την Παφλαγονία.
"Αραγε, ή εικονομαχία τελείωσε; Ό Παπαρηγόπουλος εκλαμβάνει τους είκονοκλάστες ως προδρόμους των άρχων του ορθολογισμού καί της Γαλλικής Επαναστάσεως. Ό Ζακυνθινός διαπιστώνει την πνευματική αφετηρία των αντιμαχομένων. Ή Αναγεννησιακή ζωγραφική έκαμε τις εικόνες πιο πιστές προς το πρωτότυπο, άλλ' αυτό ήταν ή αρχή της απιστίας στην Ευρώπη. Ό σύγχρονος άνθρωπος προσπάθησε να τίς εξοστρακίσει.
Γι' αυτό, κατά την άποψη μας, ό πλανήτης βιώνει την πιο δραματική εμπειρία μίας άποπροσωποποιήσεως του ανθρώπου. Κι όταν το πρόσωπο αποψιλωθεί από την θεολογική του ευθύνη, τότε σχετικοποιούνται τραγικά, έννοιες καί αξίες καθώς χάνουν το αυθεντικό τους περιεχόμενο.Τα παραδείγματα πολλά από τα Μ.Μ.Ε. όπου εθιζόμαστε καθημερινά στον εξευτελισμό των ζωντανών καί στη σκύλευση της μνήμης των νεκρών, στον υποκριτικό πουριτανισμό των ηθών, με την αποκλειστικά οικονομοτεχνική προώθηση του πολιτισμού πού απαιτεί αδηφάγα τον εκφυλισμό των αρετών καί οδηγεί στην παραγωγή προσφύγων, στην αγοραπωλησία των λαών καί το κλείσιμο του ισολογισμού των νεκρών στο τέλος των άκήρυχτων πολέμων.
Ή διέξοδος από τις διαπιστώσεις, για μας, είναι απλή καί κατανοητή. Χρειάζεται αναπροσανατολισμός του πολιτισμού. Κι αυτός γίνεται με στροφή σε ό,τι άλλοτε έκανε τον πολιτισμό, σταθμό στην Παγκόσμια Ιστορία.
,- Ή Εκκλησία προτείνει την θεολογία των εικόνων της με την οποία καταξιώνεται απόλυτα ό άνθρωπος με την αιώνια προοπτική του. Οι "Αγιοι των οποίων το πρόσωπο ασπαζόμαστε είναι οι μετανοημενοι αμαρτωλοί
. Πίσω άπ' αυτή τη φράση κρύβεται το μεγαλείο του ανθρώπου πού αξίζει την γαλήνη καί τη σωτηρία, όποιος κι αν είναι, ό,τι κι αν έχει κάνει, όσο κι αν αμαύρωσε την εικόνα του προσώπου του. Για την Πίστη μας δεν υπάρχει τίποτε πού να μη διορθώνεται κάτω από το πρίσμα της Αναστάσεως. Να ενθυμούμεθα, πόσο σκληρές κι απάνθρωπες είναι οι ανεικονικές θρησκείες.
Ή Όρθόδοξη θεολογία, διατηρώντας το πρόσωπο, ακόμα καί σαν λείψανο, μας βεβαιώνει πώς, θέλουμε δε θέλουμε, θ' αναστηθούμε μια ήμερα. Γι' αυτό μας προτρέπει να αποδεχόμαστε ό ένας τον άλλο, μήπως καί τον κατανοήσουμε, μέχρι να τον συμπαθήσουμε, ώστε να φθάσουμε κάποτε καί να τον αγαπήσουμε.
Ό Χριστός ήρθε για να σωθεί καί το ανθρώπινο σώμα. Με την ανάσταση των νεκρών, εϊτε μας αρέσει εϊτε όχι, θα έπανενωθοϋν οι ψυχές με τα σώματα μας κι έτσι θα πραγματοποιηθεί ή μετάβαση από τη σχέση του θανάτου στη σχέση της ζωής.
Ή βεβαιότητα αυτή δεν είναι αμάρτυρη. Είναι ή εμπειρία της Εκκλησίας. Είναι ή έκπληξη μας μπροστά στο Μυστήριο της Εκκλησίας, πού 2000 χρόνια τώρα, δεν σώζεται, σώζει. Δεν καθαρίζεται, καθαρίζει. Ή Εκκλησία δεν φοβάται τη ζωή από τότε πού ό Χριστός φώναξε: «Στόν κόσμο θα συναντήσετε θλίψη, κουράγιο όμως, εγώ τον νίκησα τον κόσμο»! (Ίω.16,33). Ή Εκκλησία δεν σαστίζει από τις αμαρτίες των πιστών της, τίς ξεπλένει όσες καί να είναι: «κι αν είναι κόκκινες σαν το αίμα» λέει ή Αγία Γραφή «θα τίς κάμω λευκές σαν το χιόνι» (Ήσ.1,18). Ή Εκκλησία δεν φοβάται ούτε το θάνατο, μετέβαλε το ανθρώπινο σώμα σε ναό, μετέτρεψε τον θάνατο σε ύπνο καί τα νεκροταφεία σε κοιμητήρια. Καί ό παιάνας της Αναστάσεως διαπερνά τους αιώνες, εύτελίζοντας όλες τίς ανθρώπινες διακηρύξεις καθώς καί τον μηδενισμό της τέφρας.
2000 χρόνια, είναι χρόνια πολλά, πάρα πολλά, για να διατηρηθούν όλ' αυτά, αν δεν είναι αληθινά! Καί ή Εκκλησία συνεχίζει τον ανηφορικό της δρόμο, φορτωμένη με τη σκουριά των φίλων της καί με τη λάσπη των εχθρών της. Συνεχίζει «καταδικασμένη», καθώς είναι από τον Θεμελιωτή της, να μην γνωρίσει θάνατο ποτέ! Να βλέπει κάτω από τα πόδια της λαούς, φυλές καί γλώσσες, πολιτισμούς ολάκερους να περνούν καί να χάνονται πίσω της στο γύρισμα των χρόνων. Όλα ν' αλλάζουν μα, ή ίδια να προχωράει σ' ένα φυσικό τέλος, για το οποίο πάλι μας βεβαιώνει ότι θα 'ναι Αρχή!
Σήμερα γιορτάζουμε την «Κυριακή της Όρθοδοξίας» για (1164} χιλιοστή εκατοστή εξηκοστή τετάρτη φορά. Μα, μου φαίνεται πώς δεν το είπα καλά. Μάλλον ή «Κυριακή της Όρθοδοξίας» είναι πού γιορτάζει μαζί μας εφέτος. "Αρχισε τότε, στις 11 Μαρτίου του 843 με επίσημη Λειτουργία στο Ναό της Αγίας Σοφίας του ένσαρκσυ Λόγου, παρουσία των άοιδήμων αυτοκρατόρων Μιχαήλ καί Θεοδώρας. Καί μέχρι σήμερα, εκείνος ό περίεργος αγώνας ανάμεσα σε είκονομάχους καί είκονολάτρες, μας υποδηλώνει μόνο ένα θαύμα: Ότι ή Εκκλησία, τελικά, νίκησε! Τότε συγκρούσθηκαν δύο τρόποι βιώσεως των οντολογικών θεμελίων του ανθρώπου, ό Ανατολικός καί ό λαϊκός Ελληνικός. Στό τέλος, ή "Ορθοδοξία έθριάμβευσε, δηλαδή ό εδραίος Ελληνισμός
Πρίν από 150 χρόνια στον τόπο μας, κοιμήθηκε ό Κωνσταντίνος Οικονόμος ό εξ Οικονόμων. Σύμβολο της γνήσιας ορθόδοξης λαϊκής εκκλησιαστικής συνείδησης της εποχής του. Κέρδισε φαι-νομενικά, όμως πύρρεια νίκη. Τον 'ίδιο άφυπνιστικό αγώνα της λαϊκής εκκλησιαστικής συνειδήσεως συνεχίζει καί οφείλει να συνεχίσει, χωρίς περιθώρια επιλογής καί με οποιοδήποτε προσωπικό κόστος, ό Σεπτός Προκαθήμενος της Εκκλησίας μας, Αρχιεπίσκοπος Χριστόδούλος, όσο καί ή περί αυτόν Ιερά Σύνοδος των Επισκόπων της, περνώντας κάποτε ανάμεσα από λαιστρυγόνες καί κύκλωπες. Είναι τότε πού ό λαός μας ακούει τίς εντάσεις να κορυβαντιοϋν επειδή κι αυτές είναι ανεκτές από τη δημοκρατική δομή καί λειτουργία της Εκκλησίας της Ελλάδος, προκειμένου να λυτρωθούμε σαν λαός, από την πολωτική αγκύλωση «συντηρητικών» καί «προοδευτικών» όραματιζόμενοι μια ένοείδεια του εκκλησιαστικού γεγονότος, μόνο καί μόνο για να διασωθεί ή πανανθρώπινη ελπίδα πού τροφοδοτεί τη ζωή με νόημα καί έμπνευση καί πετυχαίνει τη νίκη καταπάνω στην πλήξη καί στο θάνατο.
Σήμερα ό λαός μας δείχνει πάλι να κουράστηκε από τη βαριά παρακαταθήκη, από την χρυσοσέλιδη ιστορία, από το άλληθώρισμα προς την εξουσία καί την κοσμική περιπλοκή. Ένα πράγμα μόνο δεν κουράστηκε ό λαός μας: Να προσκυνάει καί να σέβεται το Χριστό, μόνο όταν Τον βλέπει Σταυρωμένο. Είναι καιρός, να βγάλουμε τα βελούδα πάνω από τους γυμνούς ώμους του Ναζωραίου. Βελούδα γλωσσικά, ίεροτελεστικά, κρατικά, εθνικά. Βαρύς ό λόγος μα, συντέμνει ό χρόνος. Έχουμε ανάγκη από μια επανάσταση, μα δεν βρίσκονται επαναστάτες. Κι όμως, τη μόνη επανάσταση την έφερε ό Ιησούς. «Ουκ ήλθον βαλείν είρήνην, είπε, αλλά μάχαιραν» (Ματθ.10, 34). Είναι ή επαναστατική μάχαιρα του πνεύματος πού εξακολουθεί σιωπηλά να ακυρώνει την τάξη αυτού του κόσμου.Καί το σκάφος της Εκκλησίας συνεχίζει την πορεία του ανάμεσα στους αιώνες,διασώζοντας ψυχές από τον "Αδη καί σώματα από τη φθορά. Μόνο στα πλευρικά του πλοίου σκάζουν υπόκωφα
τα κύματα, ενώ ό πλους συνεχίζεται καί ή σιωπή του Θεού συνεχίζεται επίσης,μέχρις ότου μας φέρει στον εϋδιο λιμένα της Βασιλείας Του.

' Όμιλία του Συνοδικού Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου κατά την Κυριακή της "Ορθοδοξίας 2007 στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών
-περιοδικό 'Πειραική Εκκλησία''
Μάρτιος 2007
ΠΗΓΗ