Μάρω Βαμβουνάκη
Ένα συνέδριο για τον φεμινισμό στη Βαρκελώνη
Το ότι είμαι μια γυναίκα-συγγραφέας, δημιουργεί στους άλλους, συχνότατα, την βιαστική πεποίθηση ότι πρέπει ασφαλώς να είμαι και μια μαχόμενη φεμινίστρια. Με καλούν σε εκπομπές επετειακές, μου θέτουν ερωτήσεις που αποζητούν πολεμοχαρείς απαντήσεις κι όλο με περιμένουν, κάπου, ν’ αναπτύξω το πόσο αδικημένο είναι το φύλο μου.
Στις αρχές του φετινού καλοκαιριού, βρέθηκα προσκεκλημένη στη Βαρκελώνη να πάρω μέρος με μια ομιλία μου στο 2ο διεθνές συνέδριο γυναικείας λογοτεχνίας.
Παρά το ότι, τέτοιες εκδηλώσεις σε γκέτο (γυναίκες μονάχα), με βάζουν σε υποψίες και παρά το ότι το θέμα της ομιλίας που μου δόθηκε όπως θα πω παρακάτω, ήταν εξοργιστικά χαζό, υπέκυψα στα πολύ ευγενικά γράμματα της Ισπανίδας οργανώτριας και στη σαγήνη της Ισπανίας κι είπα να πάω και να δοκιμάσω την τύχη μου.
Η θερινή Βαρκελώνη, νοσταλγός, ξαπλώνει με ηδυπάθεια σε περασμένα μεγαλεία. Το πανύψηλο άγαλμα του Χριστόφορου Κολόμβου δείχνει πάντοτε προς την αινιγματική, ένδοξη θάλασσα και τα κτίρια του Γκάουντι ανυψώνουν προς τον ουρανό προσευχές νέας αισθητικής.
Το δειλινό, ο κόσμος σεριανάει πάνω-κάτω στη Ράμπλας και τα περίπτερα ξεχειλίζουν από σημαίες της «Μπάρτσα», κλουβιά με εξωτικά πουλιά, κασέτες του Ντομίνγκο και του Καρέρας.
Το φεμινιστικό συνέδριο στεγάζεται στα τεράστια Μεσαιωνικά ναυπηγεία της προκυμαίας και το βήμα των ομιλητριών είναι τοποθετημένο κάτω ακριβώς απ’ την κοκκινόχρυση πλώρη της καραβέλας «Σάντα Μαρία».
Όλη η εκδήλωση υποστηρίζεται και ενισχύεται από το Δημαρχείο της Βαρκελώνης, απ’ το Ισπανικό Υπουργείο Πολιτισμού, απ’ τη Νομαρχία Καταλανίας, το Ινστιτούτο Γυναικών, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών κ.α.
Είναι εξαιρετικά καλοοργανωμένη και οι ομιλίες μεταφράζονται σε τρεις γλώσσες ταυτόχρονα. Προσφέρει έκθεση γυναικείου βιβλίου, συναυλίες γυναικών, εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας κ.α. Προβάλλεται απ’ την τηλεόραση και τον Τύπο. Απ’ τη στιγμή που μια διεθνής μεγάλη συνάντηση περιβάλλεται με τόση επισημότητα είναι φυσικό οι απαιτήσεις σου για το περιεχόμενό της να πολλαπλασιάζονται, η προσοχή σου για το κύρος όσων ακούγονται να οξύνεται.
Εδώ, αμέσως αισθάνεσαι πως ένας πολυπληθής, πολύγλωσσος γυναικόκοσμος έχει κινητοποιηθεί δυναμικά και παίρνει θέση μάχης. Κι όπως κάθε μάχη προϋποθέτει εχθρό, εδώ ο εχθρός είναι βέβαια ο άντρας. Οι εισηγήσεις, οι συζητήσεις, οι δηλώσεις, ο τόνος της φωνής ακόμα και το ντύσιμο και ο αέρας των περισσότερων συνέδρων διακηρύττουν το γενικό αίτημα: Ο άντρας είναι ον μισητό κι επίφοβο, ελάτε να χτίσουμε έναν κόσμο γυναικείο!
Μέσα σε τούτη την εκρηκτική ατμόσφαιρα, σα νησάκια υγείας και ανθρωπιάς, στέκουν οι εμφανίσεις γυναικών του τρίτου κόσμου, Αφρικανές, Ινδιάνες, Ασιάτισσες, που προβάλλουν σπαραχτικά τη λαχτάρα των βασανισμένων λαών τους για απλή, ανθρώπινη δικαιοσύνη.
Όμως οι γυναίκες της κορεσμένης και κουρασμένης Δύσης, με θεοποιημένο το πανταχού παρόν ΔΙΚΑΙΩΜΑ, αγωνίζονταν με εμπάθεια για την επιβολή ισχύος τους. Όχι, το ζητούμενο σ’ αυτή την εκδήλωση, δεν ήταν η γνώση κι η βελτίωση των σχέσεων του αιώνιου ανδρόγυνου, το ζητούμενο ήταν η ανάδειξη του φύλου τους σε κυρίαρχο. Η αναγνώριση της γυναίκας σαν εξυπνότερης, σαν δικαιότερης, σαν αισθαντικότερης φύσης που, μέχρι τώρα, ο εκμεταλλευτής άντρας κακοποίησε άγρια. Ρηχά τσιτάτα που, πιστεύω, στην Ελλάδα θα ακούγονταν σαν παρωχημένες γραφικότητες. Οι ανακοινώσεις και οι συζητήσεις προχώρησαν στο σημείο ν’ ακουστεί απ’ την Ρωσίδα εκπρόσωπο πως, αν η Κομμουνιστική Επανάσταση έφτασε στα έκτροπα που την απομυθοποίησαν αυτό οφείλεται στο ότι την διαχειρίσθηκαν άντρες!
Όμως, σ’ ένα κόσμο όπου από το ζευγάρι διαγράφεται ο αντρικός πόλος είναι επακόλουθο ο πόλος τούτος ν’ αναζητά υποκατάστατα. Το λεσβιακό κίνημα μέσα στο συνέδριο ήταν αεικίνητο. Δεν μπόρεσα να καταλάβω το εύρος του, όμως η δραστηριότητά του ήταν επίμονη και, συχνά, καταλυτική.
Γυναίκες πολλές που μιμούνται τους άντρες, κυκλοφορούσαν παντού και μοίραζαν διακηρύξεις, προσκλήσεις για ειδικές συγκεντρώσεις σε στέκια, διαφημίσεις για ειδικά βιβλία και περιοδικά, προκαλώντας ένταση και σύγχυση για τους στόχους των εργασιών σε όσες έφτασαν ώς τη Βαρκελώνη καλοπροαίρετα και με αγωνία για τις ανθρώπινες σχέσεις.
Από μήνες πριν, μου είχαν ζητήσει να κάνω μια ομιλία με τον απαράδεκτο τίτλο, «Σεξουαλικότητα, τι θέλουν οι σημερινές γυναίκες;» Αν τελικά τον αποδέχθηκα ήταν ακριβώς γιατί ήθελα να πάω και να πω πως τούτος ο τίτλος είναι απαράδεκτος και κουτός.
Ορίσθηκε να εμφανιστώ την τελευταία μέρα των εργασιών μαζί με την Αυστραλέζα εκδότρια Σούζαν Χόθορν, την γνωστή Αγγλίδα συγγραφέα Άντζελα Κάρτερ και την Ισπανίδα κοινωνιολόγο Ραχήλ Όσμπορν.
Μετά από την δυναμική κατάθεση της Αυστραλέζας ότι οι ερωτικές σχέσεις θυμίζουν κατά κανόνα σχέσεις Χασάπη-Σφαγείου, όπου χασάπης είναι ο άντρας, μετά την επισήμανση της Αγγλίδας συγγραφέως ότι, δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε εκείνο το γνωστό «αντρικό» παραμύθι, «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» διότι το τέρας ποτέ δεν γίνεται τελικά πρίγκιπας με την αγάπη της αγαθής πεντάμορφης, θέλω να ελπίζω, πως η ομιλία η δικιά μου που ακολουθεί, δεν εκπροσωπεί μονάχα εμένα αλλά αγγίζει τις ευαισθησίες και τους καημούς κι άλλων γυναικών. Γυναικών της δικιάς μου, της φωτεινής πατρίδας.
Βαρκελώνη, 23 Ιουνίου 1990:
Όταν ήμουνα μικρή, γύρω στο 1962 νομίζω, πήγαινα με την οικογένειά μου για παραθερισμό σε μια παραλία της Κρήτης. Εκεί, γνωρίστηκα μ’ ενα ωραίο κορίτσι, λίγα χρόνια μεγαλύτερό μου, τη Χριστίνα.
Κολυμπούσαμε στη θάλασσα, ξαπλώναμε στον ήλιο, γίναμε φίλες και, λίγο-λίγο, αρχίσαμε εκείνες τις μυστηριακές, κοριτσίστικες εξομολογήσεις για το τρομερό σώμα μας που, τότε, άλλαζε και για τη σκοτεινή θεότητα της καινούριας θηλυκότητάς μας.
Η Χριστίνα μου εμπιστεύτηκε ψιθυριστά πως ντρέπεται πολύ που μεγαλώνει το στήθος της, πως νιώθει να της συμβαίνει κάτι άσχημο και χυδαίο και, γι’ αυτό, κάτω απ’ το φουστάνι της σφίγγει το στέρνο της με μια λουρίδα ύφασμα για να μη φαίνεται η αλλαγή του.
Πέρασε πολύς καιρός από τότε. Περίπου 27 χρόνια! Ταξίδεψα πάλι πέρισυ στο νησί και, στην ίδια παραλία, ξαναβρήκα τη Χριστίνα, με την κόρη της αυτή τη φορά.
Η κόρη της τώρα, στεκόταν στην ίδια αμμουδιά, κάτω απ’ τον ίδιο ήλιο, έτοιμη να πέσει στη θάλασσα. Μ’ ενα μικρό μαγιό και μ’ ανάλαφρο ύφος που σε τίποτα δε θύμιζε εκείνες τις παλιές αναστολές και τους φόβους της μητέρας της.
Μην περιμένετε να βιαστώ και να πω τα εύκολα και χιλιοειπωμένα: Μπράβο! Η κόρη της Χριστίνας νίκησε τα ταμπού! Κέρδισε την ελευθερία, τη φυσικότητα, την απλότητα!
Οι έννοιες της ελευθερίας, της φυσικότητας, της απλότητας, είναι έννοιες που, ιδίως σήμερα που κάθε κώδικας ζωής αμφισβητείται, δύσκολα προσεγγίζονται στην πολυπλοκότητά τους.
Ποιος μπορεί εύκολα να πει ότι γνωρίζει τη φύση του; Η φύση είναι γεμάτη μυστικά κλειδιά, μάσκες και πρόσωπα απροσδόκητα, ιδίως σ’ εκείνο το βαθύτατο υπόγειό της που λέγεται: ερωτισμός.
Δέχθηκα να έρθω εδώ και να μιλήσω πάνω σ’ ένα θέμα που μου δόθηκε και λέγεται: «Σεξουαλικότητα, τι θέλουνε σήμερα οι γυναίκες;» Δέχθηκα να έρθω σαν συγγραφέας που στα βιβλία μου ο έρωτας είναι το κύριο θέμα, αλλά, πιο πολύ, σα γυναίκα που, όπως σε κάθε γυναίκα, ο έρωτας στη ζωή μου είναι το κύριο θέμα.
Δέχθηκα να έρθω εδώ για να πω πως, ο τίτλος της εργασίας μας, δεν είναι ένας τίτλος που με πείθει. Γιατί η σεξουαλικότητα δεν απομονώνεται, όπως δεν απομονώνεται απ’ τις ρίζες του μέσα στη γη ένας ανθός,
Δεν απομονώνεται και δεν «αναλύεται» ξεχωριστά όπως δεν ξεχωρίζεται ο αφρός του κύματος απ’ τον ωκεανό που τον γέννησε. Και ωκεανός είναι πάντοτε η ψυχή μας.
Ο άνθρωπος δεν διαιρείται σε χωριστούς τομείς προκειμένου ν’ αναζητηθεί η ικανοποίησή του κι η πληρότητά του. Το μυστικό της ικανοποίησης και της πληρότητας ανθίζει ακριβώς πάνω σ’ αυτό το αδιαίρετο του κόσμου του.
«Σεξουαλικότητα, τι θέλουν οι γυναίκες;» Εμείς οι γυναίκες λοιπόν, θέλουμε να μας αγαπούν και να μας εμπνέουν ν’ αγαπούμε. Αυτό μόνο, κι ας ακούγεται έτσι απλοϊκά. Όλα τα άλλα είναι εύκολο σήμερα να βρεθούν.
Γιατί ο έρωτας είναι γεμάτος φαντασία κι ευρηματικότητα κι όταν ανάψει η φλόγα του ανάμεσα σε δυο ερωτευμένα πλάσματα τα οδηγεί να κάνουν πρωτότυπα ταξίδια ο ένας στην ψυχή του άλλου και στο κορμί του άλλου, ελεύθερα κι έξω από κάθε δικιά μας συμβουλή. Ο έρωτας ο αληθινός σε αθωώνει όσο αμαρτωλός κι αν υπήρξες, σε κάνει να ξεχνάς εκείνα που ήξερες όσο έμπειρος κι αν υπήρξες, σε επιστρέφει στην αρχή του δρόμου σου για να μάθεις τον κόσμο ξανά με αλφάβητο νέο.
Σ’ αυτές, συνήθως, τις μεγάλες συναντήσεις και συζητήσεις, περιμένουμε να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα, σε κάποιες συνταγές για να πούμε πως κάτι πετύχαμε.
Πού να τη βρεις όμως τη συνταγή τού έρωτα! Η μόνη συνταγή που μπορεί να δώσει κανείς είναι: να μην ψάχνετε για συνταγές. Οι άνθρωποι είναι εξαίσια μοναδικοί και πρωτότυποι, ιδίως όταν είναι ερωτευμένοι.
Ανακάλυψη της μοναδικότητας του άλλου είναι ο έρωτας και ποιος μπορεί να σε βοηθήσει σ’ αυτό το άγνωστο κι επικίνδυνο ταξίδι σου; Το μαγικό κι ανεξήγητο.
Η περιβόητη ερωτική ικανοποίηση δεν εξαρτάται απ’ τη σωματική κατασκευή ενός εραστή, αλλά από το πόσο διεγερτικός είναι αυτός ο εραστής σαν συνολική προσωπικότητα.
Στην Ελλάδα, οι γυναίκες της γενιάς μου, μέσα σε χρόνο ρεκόρ, κάναμε μιαν άγρια διαδρομή απ’ τη μιαν ακρότητα στην άλλη. Απ’ την υπερβολική αυστηρότητα και τον συντηρητισμό του πατρικού μας σπιτιού, στην εξέγερση και στην ελευθεριότητα της νιότης μας εκείνων των αναστατωμένων εποχών.
Τώρα, μαζευόμαστε και με όλα μας τα τραύματα ανοιχτά – τραύματα από αυστηρότητες και τραύματα από προοδευτικότητες – συζητάμε μεταξύ μας πόσο δύσκολος είναι τελικά ο «ελεύθερος έρωτας».
Το καταλαβαίνεις καλά αυτό πάνω στον απέραντο, κρύο και αμείλικτο καθρέφτη της ερωτικής σχέσης όταν, αναλόγως, αισθάνεσαι: πλούσια ή ζητιάνα, ποιητική ή χυδαία, πρόσωπο ή εργαλείο.
Γιατί ο έρωτας, ιδίως ο έρωτας, είναι πράξη πνευματικότατη. Άρα, δεν εξαγοράζεται, δεν ξεγελιέται, δεν εξορκίζεται με πράξεις μιμητικές.
Τελικά, χωρίς αγάπη και ευθύνη, έτσι κι αλλιώς, «συντηρητική» ή «απελευθερωμένη», είσαι αβάσταχτα μόνη. Και πιο πολύ μόνη, μέσα στην αγκαλιά ενός άλλου.
Πρωτοδημοσιεύτηκε στο 36ο τχ (Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1990) του περιοδικού ‘‘Σύναξη’’
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Γιώργου Κόρδη.
πηγή κειμένου: Αντίφωνο
ΠΗΓΗ:http://www.antifono.gr/geromorias.blogspot
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου